จากการกำหนดหน่วยของปริมาณต่างๆ ดังกล่าวมาในข้างต้น การวัดรังสีเพื่อกำหนดปริมาณซึ่งเป็นที่ยอมรับ และเปรียบเทียบผลกันได้ โดยอาศัยการวัดค่าพื้นฐานตามคำจำกัดความของแต่ละหน่วย เช่น

2.1 ปริมาณกัมมันตภาพรังสี (Radioactivity)

          ดังที่กล่าวแล้วว่า คือการเปลี่ยนแปลงทางนิวเคลียร ยังผลให้เกิดการแผ่รังสี หรือมีอนุภาคที่มีพลังงานเกิดขึ้น ไอโซโทปรังสีหรือนิวไคลด์รังสี (Radionuclide) จึงเป็นแหล่งกำเนิดรังสีชนิดหนึ่งในหลายชนิด การวัดจำนวนไอโซโทปรังสีหรือนิวไคลด์รังสี ไม่อาจทำได้โดยการชั่งน้ำหนักหรือตวงวัดได้ เพราะไอโซโทปรังสีจะปนอยู่กับไอโซโทปอื่นๆ เสมอ แม้แต่เมื่อทำการแยกให้บริสุทธิ์แล้ว เมื่อเวลาผ่านไปการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว ก็จะทำให้เกิดธาตุใหม่ขึ้นปะปน 

          ดังนั้น ปริมาณกัมมันตภาพรังสีในขณะใดขณะหนึ่ง จึงวัดได้โดยวัดรังสีที่เกิดขึ้นในขณะนั้น ซึ่งเป็นผลของการเปลี่ยนแปลงทางนิวเคลียร์ที่เกิดขึ้น หน่วยของปริมาณกัมมันตภาพรังสี เดิมอาศัยการเกิดการเปลี่ยนแปลงทางนิวเคลียร์ของธาตุเรเดียมหนัก 1 กรัม ซึ่งเท่ากับ 3.7x10¹⁰ disintegration per second และเรียกว่า 1 คูรี (Ci)

1 คูรี (Ci) = 3.7x10¹⁰ครั้งต่อวินาที่ (s^-1)

          ต่อมาใช้ SI unit หน่วยของกัมมันตรังสี ควรจะเป็น s-1แต่ให้ใช้ชื่อเฉพาะว่า เบคเคอเรล (Bq) ดังนั้น

1 (Bq) = 1s^-1 และ 1 Ci = 3.7x10¹⁰Bq

          ปริมาณกัมมันตภาพรังสีจะมีผลเมื่อเข้าสู่ร่างกาย เพราะรังสีที่เกิดขึ้นจะถูกดูดกลืนในอวัยวะและเนื้อเยื่อของร่างกายมากที่สุด โดยเฉพาะเมื่อการเปลี่ยนแปลงทางนิวเคลียร์นั้นให้อนุภาคแอลฟา หรือ เบตา เพราะอนุภาคทั้งสองเป็นอนุภาคที่มีพิสัยต่ำ แน่นอนว่าจะต้องถ่ายทอด พลังงานทั้งหมดให้อวัยวะและเนื้อเยื่อในร่างกาย ทำให้เกิดอันตรายมากที่สุด

2.2 ปริมาณรังสีที่ถูกดูดกลืน (Absorbed dose)

          ผลของรังสีต่อวัตถุต่างๆ บางอย่างที่สามารถสังเกตุเห็นได้ เช่น การที่แก้วหรือพลาสติกเปลี่ยนสีเมื่อนำไปฉายรังสี เป็นเพราะเนื้อแก้วดูดกลืนพลังงานของรังสีเข้าไว้ เนื่องจากรังสีแต่ละชนิดมีความสามารถทะลุผ่านวัตถุได้ไม่เท่ากัน และถ่ายเทพลังงานให้กับวัตถุแต่ละชนิดได้ไม่เท่ากัน ดังนั้น ผลของรังสีต่อวัตถุ จึงแปรผันตามปริมาณพลังงานรังสีที่วัตถุนั้นดูดกลืนไว้ ตัวอย่างเช่น รังสีแอลฟาและรังสีเบตา จะถ่ายเทพลังงานทั้งหมดให้กับวัตถุ ในระยะทางจากผิวเพียงเล็กน้อยเท่านั้น โฟตอนพลังงานต่ำๆ ก็เช่นกัน ผลก็คือจะทำให้เกิดรอยไหม้ที่ผิวหนัง ถ้าเป็นโฟตอนพลังงานสูงหรือนิวตรอน พลังงานบางส่วนอาจทะลุออกไปจากวัตถุ บางส่วนของพลังงานถูกดูดกลืนไว้  หน่วยของ Absorbed dose เดิมใช้ rad (radiation absorbed dose) ซึ่งเท่ากับพลังงานรังสีที่ถูกดูดกลืน 100 ergs ในวัตถุมวล 1 gm

1 rad = 100 ergs/gm

          ในปัจจุบันหน่วย SI unit ซึ่งใช้หน่วยใหญ่คือ MKS เป็นมาตรฐาน ให้หน่วยของ absorbed dose จากหน่วยของพลังงานเป็นจูล (Joule) และหน่วยของมวลเป็นกิโลกรัม (kg) โดยใช้ชื่อเฉพาะว่าเกรย์ (Gy)

1 Gy = 1 Jkg^-1 = 100 rads

2.3 ปริมาณรังสีที่ทำให้อากาศแตกตัว (Exposure)

          Exposure เป็นปริมาณรังสีที่ไม่เกี่ยวข้องโดยตรงกับผลของรังสี เพราะเพียงแต่วัดว่ามีการแตกตัวของกากาศมากน้อยเพียงใด การวัด Exposure เป็นที่นิยมเพราะเป็นวิธีที่มีความไวสูง และสามารถวัดค่าได้ถูกต้องมากด้วยเทคนิคในปัจจุบัน

          หน่วยเดิมของ Exposure คือ เรินเกนท์ (R) ซึ่งเท่ากับปริมาณรังสีที่ทำให้อากาศแตกตัวให้ประจุ 1 e.s.u. ในอากาศแห้ง 1 ลูกบาศก์ เซนติเมตร ที่ NTP หรืออากาศมวล 1.293x10^-3กรัม ปัจจุบันหน่วย SI ใช้เป็นคูลอมบ์ต่อกิโลกรัม (C/kg) โดยที่

1 เรินท์เกน = 2.58x10^-4 คูลอมบ์ต่อกิโลกรัม

ประจุ 1 e.s.u. มีค่าเท่ากับ 3.335x10^-10คูลอมบ์

2.4 ปริมาณรังสีสมมูล (Equivalent Dose)

          Equivalent dose เป็นหน่วยที่นำเอาผลทางชีววิทยาของรังสีเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย โดยอาศัยค่า absorbed dose เฉลี่ยทั่วกลุ่มของเนื้อเยื่อ หรืออวัยวะร่วมกับ radiation weighting factor (W_R) ตามชนิดและพลังงานของรังสี ในการหาค่า dose equivalent (H_T) ของกลุ่มเนื้อเยื่อและอวัยวะต่างๆ ดังสูตรต่อไปนี้

H_T = S_RW_RxD_TxR

          เมื่อ DTxR เท่ากับ absorbed dose เฉลี่ยทั่วกลุ่มเนื้อเยื่อหรืออวัยวะ (T) เนื่องจากรังสี (R) ค่า W_R นี้ มีความสัมพันธ์กับค่า relative biological effectiveness (RBE) ซึ่งอาศัยการเปรียบเทียบความเสียหายของเนื้อเยื่อ เมื่อได้รับ absorbed dose จากรังสีต่างชนิด และ ต่างพลังงาน 

2.5 ปริมาณรังสียังผล (Effective dose) 
          นักฟิสิกส์ได้พัฒนา “ตัวชี้วัด” ที่ดียิ่งขึ้นมาตัวหนึ่ง เรียกว่า “ปริมาณรังสียังผล” (effective dose) ซึ่งก็มีหน่วยเป็น “ซีเวิร์ต” เช่นเดียวกับปริมาณรังสีสมมูล ทั้งนี้ก็เพราะมันคือผลรวมของปริมาณรังสีสมมูลของแต่ละอวัยวะของร่างกายเรา แต่เป็นปริมาณรังสีสมมูลที่เทียบด้วยตัวประกอบตาม “สภาพความไว” (sensitivity) ของอวัยวะหรือเนื้อเยื่อต่าง ๆ

ปริมาณรังสียังผล คำนวณได้จาก “ปริมาณรังสีดูดกลืน” (absorbed dose) มีหน่วยเป็น “เกรย์” (Gy) ที่เนื้อเยื่อและอวัยวะต่าง ๆ ที่ได้รับรังสีและดูดกลืนพลังงานจากรังสีนั้น (บางส่วนหรือทั้งหมด) เอาไว้ คูณกับ “แฟกเตอร์หรือตัวประกอบถ่วงน้ำหนัก 2 ตัว” คือ “ปริมาณรังสีสมมูล” และ ตัวประกอบตัวที่ 2 ซึ่งคำนึงถึง “สภาพไว” ของอวัยวะหรือเนื้อเยื่อ ซึ่งจะเกิดความเสียหายไม่เท่ากัน แม้จะดูดกลืนรังสีไว้ในปริมาณเท่ากัน เรียกว่า “แฟกเตอร์หรือตัวประกอบถ่วงน้ำหนักตามชนิดเนื้อเยื่อหรืออวัยวะ (W_T)” ได้ผลคูณสุดท้ายที่เรียกว่า “ปริมาณรังสียังผล” นั่นเอง

ปริมาณรังสียังผล = ผลรวม (ปริมาณรังสีสมมูล x Tissue Weight Factors (W_T))
โดย     W_T      คือ ตัวประกอบถ่วงน้ำหนักตามชนิดเนื้อเยื่อหรืออวัยวะ

          จากตัวอย่างเดิม ที่สมมติว่าเราได้รับรังสีแอลฟา แต่จะสมมติว่าเราได้รับรังสีนี้เข้าไปที่ “ตับ” ซึ่งพวกนักวิทยาศาสตร์เขามีมติกันแล้วว่า ตับมีค่าของตัวประกอบถ่วงน้ำหนักเท่ากับ 0.05 ดังนั้น ปริมาณรังสียังผลก็เอา ปริมาณรังสีสมมูลที่คำนวณไว้ตอนต้นแล้ว คือ 0.8 ซีเวิร์ต มาคูณกับตัวเลข 0.05 (ซึ่งเป็นตัวเลขไม่มีหน่วย) ได้เป็น ปริมาณรังสียังผลเท่ากับ 0.04 ซีเวิร์ต
(Ref. www.tint.or.th)